Zacznijmy od konkretów, czyli podstawowych aktów prawnych, które regulują prawo i odpowiedzialność pielęgniarki do leczenia ran:
- Ustawa z dnia 17 października 2017 r. o POZ Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej
- Rozporządzenie MZ z dnia 27 listopada 2019 r w sprawie zakresu zadań lekarza POZ, pielęgniarki POZ i położnej POZ
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych samodzielnie przez pielęgniarkę albo położną bez zlecenia lekarskiego.
Pielęgniarka może zajmować się ranami:
- na zlecenie lekarza oraz
- jako samodzielny profesjonalista po spełnieniu określonych wymagań.
Samodzielność pielęgniarki w zakresie leczenia ran – obalmy mit!
„Pielęgniarka jako samodzielny zawód medyczny po ukończeniu kursu specjalistycznego Leczenie Ran mogła samodzielnie udzielać świadczeń zdrowotnych w zakresie zgodnym z § 1 ust. 3 lit. h rozporządzenia, tj. doboru sposobów i opatrywania oparzeń, ran, odleżyn (do III stopnia włącznie) oraz przetok”
To stary zapis z Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie [UCHYLONY], który nie został znowelizowany w zmianach w 2007 roku.
Prawo się zmieniło!
A stało się to w 2017 roku wraz z:
§ 3 ust. 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych samodzielnie przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego.
„Pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania samodzielnie bez zlecenia lekarskiego świadczeń leczniczych obejmujących dobór sposobów leczenia ran, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny lub kurs kwalifikacyjny lub posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli program kursu lub specjalizacji obejmowały treści kształcenia z tego zakresu, lub posiada tytuł magistra pielęgniarstwa”
Zakres samodzielnego leczenia ran przez pielęgniarkę
W świetle obowiązującego prawa sprowadza się to do:
- analizy programów studiów II stopnia,
- zatwierdzanych przez ministra zdrowia programów kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych we wszystkich ich rodzajach wymienionych w rozporządzeniu z 12 grudnia 2013 r. w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona: szkolenie specjalizacyjne, kursy kwalifikacyjne kursy specjalistyczne.
W ujęciu odpowiedzialności punktem wyjścia będzie ustalenie przez Ciebie, czy posiadasz kompetencje do udzielania określonych świadczeń zdrowotnych. Rodzi to potrzebę kategoryzacji i samodzielnej oceny:
- czy świadczenie w zakresie leczenia ran zostało udzielone zgodnie z posiadanymi kompetencjami przy należytym wykonaniu,
- czy mieści się w kategorii przekroczenia kompetencji zawodowych lub nieudzielenia pomocy.
(Tak, samodzielność, to nie tylko frazes, to również przyjęcie na siebie ciężaru decyzji!)
Wskazówka 1
Biorąc pod uwagę, że techniczne leczenie i zaopatrywanie ran odbywa się na tkankach, w których doszło już do przerwania ciągłości skóry, a także fakt, że stanowi procedurę inwazyjną, zasadne byłoby uzyskiwanie w celach dowodowych jednorazowej pisemnej zgody na zmiany opatrunków przez konkretną pielęgniarkę. Przykładem potwierdzającym taką potrzebę jest stan faktyczny opisany w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 4 lipca 2013 r. (sygn. akt: I ACa 569/13).
Zaczepki…
- Aby samodzielność w leczeniu ran przez pielęgniarkę mogła być w pełni realizowana, zasadne wydaje się też posiadanie wiedzy, umiejętności i uprawnień w zakresie wykonywania badania fizykalnego, pobierania materiału do badań, ordynowania leków i wypisywania recept, a także skierowań do lekarza.
- Różnorodność ran powoduje zróżnicowanie w kompetencjach zawodów medycznych do ich zaopatrywania. Podział nie kończy się na przypisaniu konkretnych ran do zaopatrzenia przez lekarza lub pielęgniarkę. Podlega także dalszemu zróżnicowaniu w obrębie specjalności lekarskich (chirurg, ortopeda, plastyk, diabetolog itd.) oraz stopni zaawansowania zmian (w tym głębokości: powierzchowne, głębokie, drążące do jam ciała). Na gruncie odpowiedzialności rodzi to wiele niejasności, ponieważ nie zostały jasno, enumeratywnie określone kompetencje poszczególnych zawodów.
Więcej informacji o zakresie samodzielnego leczenia ran przez pielęgniarkę znajdziecie w artykule, na podstawie którego powstał niniejszy tekst:
Anna Szumska, Uwarunkowania prawne leczenia ran przez pielęgniarki w Polsce, Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, Warszawa Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2020; 2: 47–52 Data publikacji online: 2020/09/14